Aspartam (E951) Nedir? Zararlı mı? Helal mi?

Aspartam, özellikle düşük kalorili diyet gıdalarda çok sık kullanılan bir tür sentetik tatlandırıcıdır. Şekerle neredeyse aynı kalori miktarına sahip olsa da sofra şekerinden 180-200 kat daha fazla tat verir. Böylece çok az kullanımla bile çok fazla tat verir. Bu yüzden diyet ürünlerde çokça tercih edilir. Aspartam, %40 asparik asit %50 fenilalanin ve %10 metanolden meydana gelen protein yapılı bir tatlandırıcıdır.

Aspartamın Kökeni ve Tartışmalı Geçmişi

Aspartamın hikayesi, 1965 yılında Amerikalı kimyager James Schlatter’ın, ülser tedavisinde kullanılmak üzere geliştirdiği ilaç araştırması sırasında keşfettiği bir tesadüfle başlar. Ancak, 1974 yılında aspartamın güvenilirliği konusundaki şüpheler nedeniyle kullanımına kısa bir süreliğine izin verilmişse de, daha sonra bu izin geri çekilmiştir. 1981 yılına gelindiğinde ise gıda ürünlerinde kullanımına tekrar onay verilmiştir. Günümüzde ilaçlardan gıdalara kadar 6000’den fazla üründe kullanılmaktadır.

---

---

Aspartam Zararlı mıdır?

Aspartam; keşfinden bu yana sürekli tartışma içerisinde kalmış bir katkı maddesidir. Uzun yıllardır yapılan araştırmalar neticesinde bilim insanları aspartamın kanserojen olup olmadığı konusunda hala kesin bir yargıda bulunamıyor. Yapılan araştırmaların bir kısmında hayatının erken döneminde aspartam kullanmaya başlayıp uzun süre kullanan sıçanlarda lösemi, lenfoma ve meme kanseri gibi hastalıklara yol açabileceğini öne sürerken, diğer araştırmalar bu sonuçları yetersiz veya insanlar için geçerli olmayacak şekilde değerlendirmektedir. Bunun aksi yapılan araştırmalarda da kansere yol açmadığı sonucuna varılırken birtakım araştırmacılar da bunun genellenemeyeceğini iddia ediyor.

Aspartamın sağlık etkilerine yönelik en yaygın bulgulardan biri, migren hastalarının tetikleyicisi olabileceğidir. Migreni olmayan bireylerde de baş ağrısına neden olabileceği gözlemlenmiştir. Ayrıca aspartamın alerjik reaksiyonlara neden olabileceği de bildirilmektedir.

Kimler Aspartam Kullanmamalıdır?

Oldukça nadir görülen fenilketonüri hastalığı olanlar ve hiperfenilalanin anemisi bulunan hamileler bu tatlandırıcıdan kesinlikle uzak durmalıdır. Çünkü bunlardan birisine sahip olan kimselerde aspartam metabolize edilemediği için sinir sisteminde veya beyinde hasar oluşma riski bulunmaktadır. Eğer bebeklerde fenilketonüri bulunuyorsa aspartam kullanan annenin sütünü içmemelidir.

---

---

DSÖ : “Aspartam muhtemel kanserojen…”

Bu zamana kadar yapılan araştırmalarda aspartamın kanserojen etkisi olmadığına karar verilmişti. Fakat güncel araştırmalar neticesinde Dünya Sağlık Örgütü (WHO) aspartamı muhtemel kanserojen sınıfına indirdi. Ancak yapılan araştırmaların yetersizliği vurgulanarak, günlük kullanım miktarında bir değişikliğe gidilmedi henüz. Belki önümüzdeki senelerde bu konuda da bir değişikliğe giderler.

Aspartam Nerelerde Kullanılır?

Aspartam hem katıldığı ürünün aromasını artırdığı için hem de ağızda metalik veya kimyasal bir tat bırakmadığı için diğer tatlandırıcılara nispetle daha sık tercih edilir. Aynı şeker gibi vazife görür. Bu avantajından dolayı çok sık kullanılır. Assülfam tuzuyla kullanıldığı vakit daha çok tat verdiği için ikisini aynı üründe çok sık görebilirsiniz.

Diyet kola, diyet bisküvi, diyet çikolata, şekersiz yiyecek ve içeceklerde sıklıkla kullanılmaktadır. Şeker hastaları veya kilo vermek isteyenlerin, gıdaları veya içecekleri tatlandırmaları için şeker yerine alternatif olarak tek başına da satılmaktadır. Fakat şeker hastalarının kaçınması önerilir.

Aspartam Helal midir?

Elde edildiği kaynak açısından helaldir. Fakat genel olarak su bazlı çözücülerle kullanılsa da alkolle çözdürülerek de kullanılabilir. Bu yüzden aspartam içeren ürünlerde dikkatli olmak gerekir. Hem kullanım itibariyle hem de sağlık itibariyle tartışmalı bir katkı maddesi olduğu için mümkün mertebe kaçınmak gerekir.

Katkı Maddesi	E-Kodu	Tür	Kaynağı	Sağlık Yorumu	Kimler Kaçınmalı
Aspartam	E951	Tatlandırıcı	Sentetik	Sağlık için risklidir, kaçınınız!	-Alerjik bünyeliler, -Obez bireyler, -Baş ağrısı ve migrenliler, -Şeker hastalığı olanlar, -Böbrek hastaları, -Hiperaktif kişiler

Kaynaklar

1. Gültekin, Fatih. A’dan Z’ye GIDA KATKI MADDELERİ: Fark Etmeden Yediklerimiz. 1. baskı, Server Yayınları, 2021, İstanbul.

2. Gıdalarda E Numaralı Katkılar, Harun Şimşek, Lemi Yayınları