2025 Bitkisel Üretim Tahmini: Buğday ve Tahıllarda Kritik Düşüş Sinyali

Türkiye İstatistik Kurumu’nun (TÜİK) Tarım ve Orman Bakanlığı iş birliğiyle hazırladığı 2025 Bitkisel Üretim 1. Tahmini, 26 Mayıs 2025’te açıklandı. Raporda, toplam bitkisel üretimin geçen yıla göre yaklaşık %5,3 gerileyerek 100 milyon ton civarında seyredebileceği öngörülüyor. Bu genel düşüşün en dikkat çekeni, tahıl grubundaki çift haneli kayıplar.

Ülkemizde yaşanan don olayları, bilinçsiz tarım uygulamaları ve çiftçiye verilen desteğin yetersizliği nedeniyle tarımsal üretimde birçok sorunla karşı karşıyayız. Yurt dışına gönderilen meyve ve sebzelerimizin sınırdan geri çevrilmesinin yanında, iç üretimde de ciddi aksaklıklar yaşanıyor. Bu gelişmeler, 2025 tarım sezonunun oldukça zorlu geçeceğini gösteriyor. Zaten sebze ve meyve fiyatlarındaki artış halkın belini bükerken, arzın daha da azalması durumu daha da içinden çıkılmaz hâle getirebilir.

2025 Bitkisel Üretim Tahmini Kapsamında Tahıl Verileri

• Buğday: Yaklaşık 19,6 milyon ton (yüzde 6 civarı azalış)
• Arpa: 7,5 milyon ton (yüzde 8 düşüş)
• Çavdar: 243 bin ton (yüzde 5,5 düşüş)
• Yulaf: 300 bin ton (yüzde 23 azalış)

Ancak mısır, yem ve sanayi girdisine talebin artmasıyla, 8,5 milyon ton seviyesine çıkarak yüzde 5’in üzerinde artış gösteriyor. Konya Ovası’nda faaliyet gösteren yerel üretici Mehmet Bey, “Mısırdan aldığımız verim, yem ve biyoyakıt talebi sayesinde bu sezon rahatlatıcı oldu” diyor.

2025 Bitkisel Üretim Tahmini: Düşüşün Ana Nedenleri

2025 yılında üretimdeki genel düşüşün arkasında sadece kuraklık değil, doğrudan çiftçiyi etkileyen çok sayıda faktör yer alıyor:

• Ani Don Olayları ve İklim Dengesizliği: İlkbaharda bazı bölgelerde yaşanan don olayları, meyve ağaçlarında çiçeklenmeyi sekteye uğrattı. Özellikle Antep fıstığı, ceviz ve kayısı gibi ürünlerde bu durum ciddi rekolte kaybına neden oldu.
• Kuraklık ve Sulama Sorunları: Barajlardaki doluluk oranının düşük seyretmesi, tarımsal sulamada ciddi sorunlar doğurdu. Elektrik ve mazot fiyatlarının yüksekliği sebebiyle çiftçi su pompalayamıyor.
• Girdi Maliyetleri: Gübre, mazot ve ilaç fiyatlarındaki yükseliş, çiftçiyi ekim yapmaktan caydırdı. Birçok küçük üretici ya tarlasını boş bıraktı ya da çok az ekim yaptı.
• Destek Politikalarının Zayıflığı: Tarımsal desteklerin zamanında ve yeterli düzeyde verilmemesi, üretici motivasyonunu kırdı. Birçok üretici zararı göze alamayarak üretimden çekildi.
• İhracat Problemleri ve Reddedilen Ürünler: Avrupa Birliği sınırlarında Türk ürünlerinin pestisit kalıntısı nedeniyle reddedilmesi, üreticinin uluslararası pazara güvenini sarstı.

Tüm bu nedenler bir araya gelince, sadece rekolte değil, tarıma olan inanç ve istikrar da zarar gördü.

2025 Bitkisel Üretim Tahmini: Baklagil ve Yağlı Tohum Görünümü

• Nohut: 605 bin ton
• Kuru fasulye: 283 bin ton
• Kırmızı mercimek: 340 bin ton

Yağlı tohumlar arasında:

• Soya: 160 bin ton (yüzde 11 düşüş)
• Ayçiçeği: 2,3 milyon ton (yüzde 5’e yakın artış)

Bu veriler, baklagil üretiminin nispeten istikrarlı seyrettiğini; ancak stratejik yağlı tohumlarda üretim çeşitliliğinin önemini sert bir şekilde hatırlatıyor.

2025 Bitkisel Üretim Tahmini: Patates ve Şeker Pancarı

• Patates: 6 milyon ton (% 13 azalış)
• Şeker pancarı: 21,5 milyon ton (% 6,5 düşüş)

Bu iki temel ürünün gerilemesi, gıda sanayisi ve şeker üreticileri için risk sinyali veriyor.

2025 Bitkisel Üretim Tahmini: Sebze ve Meyve Eğilimleri

• Sebzeler: Toplamda yüzde 1,7 düşüş; karpuz ve kuru soğanda hafif artış, domateste belirgin azalma
• Meyveler: Dramatik biçimde yüzde 24,4 azalış (toplam 21,4 milyon ton)
• Sert kabuklular: Fındıkta yüzde 27,5, cevizde yüzde 27,7, Antep fıstığında yüzde 54,6 oranlarında düşüş

2025 Bitkisel Üretim Tahmini: Temel Nedenler

1. Kuraklık: Su kaynaklarının verimli yönetimi ihtiyacı artıyor.
2. Girdi Maliyetleri: Yüksek gübre ve enerji fiyatları üretici kârını baskılıyor.
3. İklim Değişikliği: Yağış ve sıcaklık dengesizliği belirsizliği büyütüyor.
4. Üretici Motivasyonu: Düşen fiyatlar ve artan risk algısı, ekim alanlarını sınırlıyor.

Çözüm Önerileri ve Politikalar

• Kuraklığa Dayanıklı Tohumlar: Ar-Ge yatırımlarıyla çeşitlilik desteklenmeli.
• Tarım Sigortası ve Teşvik: Risk paylaşımı mekanizmaları güçlendirilmeli.
• Sulama Modernizasyonu: Damla sulama gibi su tasarrufu sağlayan yöntemler yaygınlaştırılmalı.
• Eğitim ve Danışmanlık: Üreticiye toprak sağlığı, pazarlama ve iklim uyumu eğitimleri verilmeli.
• Yerel Tüketim Teşviki: Mevsimsel ve yöresel ürün tüketimi artırılarak fiyat dalgalanmaları azaltılmalı.

Sonuç ve Çağrı

TÜİK’in ilk tahmini, 2025’te tarımsal üretimde zorluk sinyallerini güçlü bir şekilde yansıtıyor. Özellikle buğday ve genel tahıl üretimindeki düşüş, gıda arz güvenliği ve fiyat istikrarı açısından kritik. Öte yandan mısır ve ayçiçeği gibi ürünlerdeki artış, fırsatlar sunuyor. Kamu politikaları ve özel sektör iş birlikleriyle bu dalgalamalar yönetilebilir.

Kaynakça

1. Türkiye İstatistik Kurumu. (26 Mayıs 2025). 2025 Bitkisel Üretim 1. Tahmini. Erişim adresi: https://tuik.gov.tr
2. Tarım ve Orman Bakanlığı. (2025). Tarımsal Üretim ve Destek Politikaları. Erişim adresi: https://tarimorman.gov.tr
3. Avrupa Birliği RASFF Bildirimleri. (2025). Pestisit Kalıntısı Raporları. Erişim adresi: https://ec.europa.eu/food/safety/rasff